Televisie is een oud woord. Het nieuwe woord, eigenlijk woorden, om te gebruiken zijn “lineaire tv”. Eerder werd er alleen beeld uitgezonden via de televisie en tegenwoordig wordt er media verspreid over diverse kanalen. Televisie is één van die mogelijkheden. Nieuw is ook dat er gescheiden kan worden wie waar naar kijkt. Ouderen kijken naar lineaire tv, jongeren kijken naar de beelden die te bekijken zijn via het internet. Oud en nieuw, jong en oud. Eigenlijk is het hetzelfde gebleven dat je kijkt via een netwerk, alleen de vorm hoe je het tot je neemt, verschilt.
Films kijk ik meestal op tv, maar ik kijk ook regelmatig op YouTube naar van alles en nog wat. Per slot van rekening zet ik zelf ook wel eens een filmpje op mijn YouTube-kanaal. Jonge mensen zouden mij ongetwijfeld een ‘contentcreator’ noemen. Op YouTube heb ik wel eens een filmpje van Joni Mitchell gekeken, omdat ik groot fan ben van haar album Blue (1971). En zoals dat gaat op YouTube krijg je daarna telkens filmpjes opgedrongen van hetzelfde laken een pak. YouTube zal het waarschijnlijk “inspiratie voor de kijker” noemen. Zo kreeg ik dit jaar een nieuw filmpje, ter inspiratie, aangeboden met Joni in de hoofdrol. Joni, inmiddels 79 jaar oud, treedt hier op met het lied Both sides now op het Newport Folk Festival. Deze uitvoering ontroerde me diep. Ik zou haar kunnen zien als een oude vrouw. Voor haar hersenbloeding in 2015 had ze een bereik van drie octaven. Daar was in dit optreden niets meer van te herkennen. Maar is dit dan oud, of is het nieuw?
Both sides now schreef Joni toen ze 23 jaar oud was. Het gekke is dat het lied nog niets aan kracht heeft verloren, misschien juist aan kracht gewonnen, nu ze het zingt op haar 79e. De tekst resoneert sterk met een ervaring die ik deze zomer had in Noord-Frankrijk tijdens een wandeling. De kern van die ervaring is dat we eigenlijk niet weten wat we zien, terwijl we tegelijkertijd de overtuiging dat we wél weten wat we zien. Het oude en het nieuwe zijn bedenksels, betekenis die we met elkaar hebben gemaakt. We menen verschil te kunnen zien en daar een waarde van te kunnen maken, maar hoe dient dit ons?
De tekst van Joni’s lied Both sides now heb ik hertaald omdat het veel voor me betekent, en omdat het hertalen voor mij een manier is om de betekenis goed te doorgronden. Ik deel die hertaling graag met jullie. Lees er maar in wat je wilt. Ik zie in de tekst een jonge vrouw die haar levenservaringen beschrijft en ze vergelijkt met de dagdromen die ze heeft als ze naar wolken kijkt. Ze merkt op dat ze evenmin iets begrijpt van leven en liefde als ze begrijpt van wat er in de wolken te zien is. En eigenlijk geeft dit inzicht een heerlijke ruimte aan alles, er wordt niets afgesloten.
Beide kanten nu
(Vrij naar Both sides now van Joni Mitchell)
Welving en stromen van engelen haar
IJsjes kastelen in de lucht
Kloven van veren overal
Zo zag ik wolken
Maar nu houden wolken de zon tegen
Regen en sneeuw op ons allemaal
Ik had zoveel kunnen doen
Als wolken er niet waren geweest
Beide kanten van wolken heb ik gezien
Van boven tot onder, en toch
Zijn het de illusies van wolken die ik me herinner
Wolken waar ik eigenlijk niets van begrijp
Manen, juni’s en wielen van veerboten
Duizelig zijn we van het dansen
Zoals elk sprookje echt wordt
Zo heb ik naar liefde gekeken
Maar het is nu is een ander verhaal
Laat ze maar lachen als je gaat
En als je van ze houdt, hou dit dan voor jezelf
Verlies jezelf er niet in
Beide kanten van wolken heb ik gezien
Van geven en krijgen, en toch
Zijn het de illusies van liefde die ik me herinner
Liefde waar ik eigenlijk niets van begrijp
Ik voel tranen, angsten en trots
En schreeuw uit dat ik van je hou
Dromen, vormen en circus publiek
Zo heb ik naar het leven gekeken
Hoe anders reageren mijn vrienden nu
Terwijl ze hun hoofd schudden en zeggen dat alles anders is
Er ging iets verloren, zoals er is iets gevonden is
En zo leef ik iedere dag
Beide kanten van wolken heb ik gezien
Van winnen en verliezen, en toch
Zijn het de illusies van het leven die ik me herinner
Leven waar ik eigenlijk niets van begrijp
Het filmpje van het Newport Folk Festival is hier te zien. En zo zong Joni het toen ze 27 jaar oud was. Oud en nieuw, jong en oud. 2022 en 2023. Het is niet wat we denken dat het is, maar toch.
Ik wens jullie allen een mooi nieuw jaar vol met nieuwe wolken dromen.